Για το Πολυτεχνείο και το βιβλίο του Ιάσονα Χανδρινού

Παρακολουθώ όλες αυτές τις μέρες τον θόρυβο που έχει ξεσηκωθεί απ’ αφορμή το βιβλίο του Ιάσονα Χανδρινού για την εξέγερση του Πολυτεχνείου («Όλη νύχτα εδώ- Μια προφορική ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου», εκδόσεις Καστανιώτη».
Ομολογώ πως έχω εκπλαγεί.
Το βιβλίο περιέχει ογδόντα τέσσερις απομαγνητοφωνημένες μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα και ορισμένοι απ’ αυτούς είχαν σ’ αυτά πρωταγωνιστικό ρόλο. Οι 81 από τις 84 μαρτυρίες είναι ανθρώπων του αντιδικτατορικού κινήματος και μόνο τρεις αφορούν σε στρατιωτικούς που υπηρέτησαν τη Χούντα και το κρίσιμο βράδυ της 16ης προς 17η Νοεμβρίου έλαβαν μέρος στην επιχείρηση καταστολής της εξέγερσης.
Ο συσχετισμός των μαρτυριών είναι συντριπτικός υπέρ της εξέγερσης ώστε θα ήταν εντελώς παράλογο να ισχυριστεί κάποιος ότι ο Χανδρινός κράτησε..
ίσες αποστάσεις. Θα μπορούσε μάλλον να επικριθεί για το γεγονός ότι ορισμένες μαρτυρίες δεν χρειάζονταν. Κάποιοι άνθρωποι έχουν μιλήσει τόσο πολύ για το Πολυτεχνείο που δεν έχουν πλέον τίποτα περισσότερο να πουν. Απλώς επαναλαμβάνονται.
Σε ένα τέτοιο- πολυτιμότατο από κάθε άποψη- βιβλίο, εκείνο που ενόχλησε ήταν η μαρτυρία του Κώστα Βουλιέρη, αντισυνταγματάρχη καταδρομών, ο οποίος ήταν επικεφαλής των ειδικών δυνάμεων το κρίσιμο βράδυ της καταστολής. Κι αυτό γιατί λέει πολλά ψέματα αλλά και μπερδεμένες αλήθειες είτε από σύγχιση είτε από σκοπιμότητα. Για παράδειγμα, αναφέρεται στις διαπραγματεύσεις που- με εντολή της Συντονιστικής Επιτροπής- έκαναν το κρίσιμο βράδυ με τις δυνάμεις καταστολής ο Λαλιώτης και ο Σταμέλος ώστε να αποτραπεί η επέμβαση, να ξημερώσει και να εξασφαλιστεί η ειρηνική έξοδος των εγκλείστων. Εμφανίζει τον Λαλιώτη κοντοκουρεμένο που μόλις είχε γυρίσει από τον στρατό. Η αλήθεια είναι πως αυτή η εικόνα ταιριάζει στον Σταμέλο που όντως είχε επιστρατευτεί.
Στην ιστορική έρευνα- ανεξαρτήτως του θέματος που αφορά- τέτοιου είδους μαρτυρίες είναι συνηθισμένες. Κανόνας θα έλεγα.
Προς τι επομένως ο θόρυβος; Υπάρχει περίπτωση να αμαυρωθεί η εξέγερση του Πολυτεχνείου από μια τέτοια μαρτυρία; Υπάρχει περίπτωση διαβάζοντας κάποιος το βιβλίο να σχηματίσει από τη μαρτυρία του Βουλιέρη αρνητική άποψη για την εξέγερση; Αν είναι φιλοχουντικός ναι. Αλλά δεν χρειάζεται τον Βουλιέρη και τη μαρτυρία του για κάτι τέτοιο.
Το ερώτημα επομένως παραμένει και αρμόδιοι να το απαντήσουν είναι αυτοί που ξεκίνησαν αυτή την ιστορία. Δεν εννοώ φυσικά το δικαίωμα που ο καθένας έχει- πόσω μάλλον εκείνοι που συμμετείχαν στα γεγονότα- να διατυπώσει τη γνώμη του.
Αναφέρομαι στον κουρνιαχτό που σηκώθηκε.
Έγραψε ο Ψαρράς μια κριτική στην ΕΦΣΥΝ. Απάντησε ο Ιάσονας ο οποίος δέχτηκε τις παρατηρήσεις. Το ζήτημα έπρεπε να κλείσει εκεί. Τι χρειάζονταν οι συσκέψεις ορισμένων της γενιάς του Πολυτεχνείου; Οι αφορισμοί για το βιβλίο τι εξυπηρετούσαν; Οι απαιτήσεις κάποιων- όπως έμαθα εκ των υστέρων- να αποσυρθεί το βιβλίο περιποιούν τιμή η αποτελούν στίγμα για όσους τις εξέφρασαν;
Η Γενιά του Πολυτεχνείου η οποία τραυμάτισε βαριά το μύθο και την εικόνα της με τα αλισβερίσια που είχε με την μεταπολιτευτική εξουσία θα έπρεπε να είναι περισσότερο προσεκτική (Αναφέρομαι σε συγκεκριμένους ανθρώπους που όλοι τους γνωρίζουμε κι όχι σ’ εκείνους που δεν αντάλλαξαν τίποτα ενώ είχαν να ανταλλάξουν πολλά).
Οφείλω όμως να σημειώσω ότι και προσεκτική αν μην είναι αυτή η γενιά το Πολυτεχνείο ως ιστορικό γεγονός έχει την δική του αυτοτέλεια και η ιστορική σημασία του δεν πρόκειται να αμφισβητηθεί στο ελάχιστο, όποια κι αν ήταν η διαδρομή των πρωταγωνιστών του.
Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο η εξέγερση του Πολυτεχνείου πρέπει να περάσει από τον μύθο στην πραγματικότητα. Βιβλία σαν αυτό του Χανδρινού συμβάλουν στην απομυθοποίηση του ιστορικού γεγονότος και τους προσδίδουν μεγαλύτερη αξία από αυτή που ο μύθος του προσέδωσε.
Την ιστορία τη γράφουν άνθρωποι κανονικοί. Με δυνατότητες και με αδυναμίες. Πολλές φορές με μεγάλες αδυναμίες.
Κάποτε ο μύθος ξεθωριάζει. Ενίοτε καταρρέει. Αν ο ιστορικός δεν έχει προλάβει να τοποθετήσει το γεγονός στις πραγματικές του διαστάσεις, αν δεν το έχει απομυθοποιήσει ώστε να γίνει ασφαλής, μαζική ιστορική συνείδηση, η κατάρρευσή του μύθου καταστρέφει και το μήνυμα που εκπέμπει το ιστορικό γεγονός.
Υ.Γ. Στο βιβλίο του Ιάσονα υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες μαρτυρίες οι οποίες δεν θα περάσουν απαρατήρητες από τον ιστορικό που θα κάνει συνθετική ιστορία με διασταύρωση πηγών. Μία από αυτές είναι της Μέλπως Λεκατσά καθώς φωτίζει ένα γεγονός που μας ταλαιπωρεί δεκαετίες και το επαναφέρει στη συζήτηση με νέα δεδομένα. Όταν την διαβάσετε θα καταλάβετε.
Υ.Γ. 2 Παραθέτω το link από τη σελίδα του βιβλίου, στο site του Καστανιώτη, όπου υπάρχουν τα links όλων των δημοσιευμάτων για το βιβλίο. Διαβάστε τα: kastaniotis.com/book/978-960-03-6670-9

Γιώργος Πετρόπουλος (fb)