Έργα και κείμενα του Μαρξ σε μια σημαντική ελληνική έκδοση

Δύο ογκώδεις και ιδιαιτέρως προσεγμένοι τυπογραφικά τόμοι, 1600 σελίδες και πολλά κείμενα του Καρλ Μαρξ προερχόμενα από τη δεκαετία του 1850, όταν ο ίδιος περνά από τα τριάντα στα σαράντα του χρόνια, διανύοντας μια από τις πλέον παραγωγικές του περιόδους. Κι ακόμα, πολλές επιστολές: επιστολές όχι μόνο του Μαρξ αλλά και του «αδελφού του εν όπλοις» Φρίντριχ Ένγκελς. Επίσης, παραρτήματα με άλλα κείμενα (συμπληρωματικά πλην άκρως χαρακτηριστικά και αποκαλυπτικά), εκτενές χρονολόγιο της δεκαετίας του 1850 και εξαντλητικό ευρετήριο ονομάτων και όρων. Αυτό είναι το προφίλ της ανθολογίας «Κείμενα από τη δεκαετία του 1850» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΨΜ σε ανθολόγηση και μετάφραση Θανάση Γκούρα και σε επιμέλεια τού μεταφραστή και του Θωμά Νουτσόπουλου.

Το εντυπωσιακό αυτό εκδοτικό εγχείρημα δεν έχει πέσει από τον ουρανό: έρχεται ως συνέχεια της προσπάθειας να εξοικειωθεί το ελληνικό κοινό με το μαρξικό έργο σε σύγχρονες και πολύ ζωντανές μεταφράσεις. Το 2013 κυκλοφόρησε από το ΚΨΜ η ανθολογία με κείμενα του Μαρξ από τη δεκαετία του 1840 ενώ το 2016 τυπώθηκε ο πρώτος τόμος του «Κεφαλαίου». Και τα δύο βιβλία μεταφράστηκαν από τον Θ. Γκούρα, καθηγητή στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Η μετάφραση και η επιμέλεια των δυο ανθολογιών έχουν γίνει σε συνεργασία με το επιτελείο των MEGA (Marx Engels Gesamtausgabe, τον φορέα έκδοσης των απάντων των Μαρξ και Ένγκελς) στην Ακαδημία Επιστημών του Βερολίνου-Βρανδεμβούργου. Στη υπόθεση εμπλέκεται, μέσω των MEGA, και το Διεθνές Ίδρυμα Marx-Engels (IMES). Για τα κείμενα που δεν έχουν δημοσιευτεί μέχρι στιγμής στους τόμους των MEGA, στην ελληνική έκδοση ελήφθησαν υπόψη μόνο οι πρωτότυπες δημοσιεύσεις.

Τη δεκαετία του 1850 ο Μαρξ γράφει και δημοσιεύει ορισμένα από τα πιο καθοριστικά βιβλία του (σήμερα μπορούμε να τα αποκαλέσουμε κλασικά), όπως τα «Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία από το 1848 έως το 1850», «Η 18η Μπρυμέρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη» ή οι «Αποκαλύψεις για τη δίκη των κομμουνιστών στην Κολωνία». Τα βρίσκουμε όλα στην ανθολογία μαζί με άρθρα για τις βουλευτικές εκλογές στην Αγγλία, για τον λόρδο Πάλμεστρον, για την επαναστατημένη Ισπανία, για την Κίνα και τον Πόλεμο Οπίου, για την Ινδία και τις εξεγέρσεις των σπαχήδων, για την τσαρική Ρωσία και τις πολιτικές επιδιώξεις της (η Ρωσία ενδιαφέρει ως γνωστόν σε απόλυτους όρους τον Μαρξ και τον Ένγκελς). Είναι η εποχή που ο Μαρξ δεν είναι μόνο φιλόσοφος, κοινωνικός στοχαστής, πολιτικός επιστήμονας και οικονομικός αναλυτής, αλλά και δημοσιογράφος: δημοσιογράφος ο οποίος αν και δεν θεωρεί ποτέ τη δημοσιογραφική του δουλειά μέρος των επιστημονικών του προσεγγίσεων, διερευνά εις βάθος όλα τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται και τα πλησιάζει με μιαν εποπτεία σπάνια για τη δημοσιογραφική πρακτική. Να σημειωθεί ότι ο Μαρξ ζει στο Λονδίνο από το 1849, όπου έχει αναζητήσει καταφύγιο μετά την απέλασή του από τις Βρυξέλλες και το Παρίσι. Εκεί μαθαίνει σε σύντομο χρόνο αγγλικά στα οποία και αρχίζει να γράφει τα άρθρα του στις εφημερίδες «Daily Tribune» της Νέας Υόρκης και «People’ s Paper» του Λονδίνου: άρθρα για πρώτη φορά δημοσιευμένα στα ελληνικά. Για πρώτη φορά δημοσιεύονται επίσης οι «Αποκαλύψεις για τη δίκη των κομμουνιστών στην Κολωνία», καθώς και οι χειρόγραφες σημειώσεις του 1857 για μια νέα κριτική στον Otto Bauer, συνέχεια της κριτικής που είχε διατυπωθεί στo έργο «Η γερμανική ιδεολογία». Οι επιστολές εξάλλου του Μαρξ που περιλαμβάνονται στην έκδοση, συνδυάζονται με επιστολές του Ένγκελς, όπως η επιστολή που αποτέλεσε αργότερα το εισαγωγικό κείμενο για τους «Ταξικούς αγώνες στη Γαλλία».

Το 2018 ήταν το έτος που γιορτάστηκαν τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Μαρξ: επέτειος εμβληματική για την πραγματοποίηση της ελληνικής έκδοσης, που καλύπτει εξίσου τις δύο θεμελιώδεις όψεις της προσωπικότητας του Μαρξ. Από τη μια πλευρά είναι εν προκειμένω ο πολιτικός του λόγος, ο οποίος κατάφερε κυριολεκτικά να αναποδογυρίσει τον κόσμο, επηρεάζοντας γενεές επί γενεών νεότερων στοχαστών, γκρεμίζοντας πολιτικά καθεστώτα με ηλικία πολλών αιώνων, δίνοντας τα φώτα σε επαναστατικά κινήματα τα οποία έδρασαν από τη μιαν άκρη της υδρογείου μέχρι την άλλη ή προκαλώντας συζητήσεις και συγκρούσεις που δεν έχουν χάσει μέχρι και σήμερα την επικαιρότητα και τη δυναμική τους. Όσοι διαβάσουν τα ανθολογημένα κείμενα γρήγορα θα ανιχνεύσουν και την άλλη πλευρά του Μαρξ: την επιστημονική και την αναλυτική του πειθαρχία, που διείσδυσε σε ένα ευρύ φάσμα των κοινωνικών επιστημών. Πολλοί κοινωνικοί επιστήμονες άλλωστε δεν έχουν επίσης πάψει και τώρα να επανέρχονται ποικιλοτρόπως στον Μαρξ και τις θέσεις του. Πολιτική και διανοητική τροφή κατά συνέπεια για πολλαπλούς αποδέκτες, όπως και αφετηρία για τη διάνοιξη νέων ερευνητικών πεδίων.