Παράξενη Πρωτομαγιά στη Λιλιπούπολη

Γράφει ο Γιώργος Ι. Αλλαμανής*

Τέτοιες μέρες πριν από ακριβώς 40 χρόνια μεταδόθηκε το τελευταίο επεισόδιο της παιδικής, ας την πούμε έτσι, ραδιοφωνικής εκπομπής του Τρίτου Προγράμματος «Εδώ Λιλιπούπολη». Την Παρασκευή 2 Μαϊου 1980, ακριβώς στις 9.30 το πρωί, η γονατισμένη από τα εχθρικά πυρά χατζιδακική ταξιαρχία στον..
πρώτο όροφο του μεγάρου της ΕΡΤ, όπως βγαίνεις απ’ τα ασανσέρ αριστερά, ίσα που πρόλαβε να το εξαπολύσει στον αέρα.
Εκεί, στον διάδρομο-κάστρο του Μάνου, των συνεργατών του και, ασφαλώς, του δόκτορα Δρακατώρ, δίνονταν μάχες οπισθοφυλακής. Το ΔΣ της «εταιρείας» είχε αποφασίσει να διακόψει τόσο τα δηκτικά σχόλια του διευθυντή του Τρίτου (η ΕΡΤ «ορνιθοκομείο», πού ξανακούστηκε ;), όσο και την μετάδοση σε συνέχειες του μυθιστορήματος «Ο Λούσιας» του Νίκου Χουλιαρά που εκρίθη ως άσεμνο ανάγνωσμα. Η τριπλέτα του (μετεμφυλιακό σκηνικό - μικροαστική υποκρισία – οπτική και σεξουαλικότητα ενός πνευματικά καθυστερημένου νέου) ερέθισε επαγγελματίες των χρηστών ηθών, δίνοντας δουλειά σε εισαγγελείς.
Το κύκνειο άσμα της Λιλιπούπολης είχε τίτλο «Οικογενειακό τρίο». Η υπόθεση: η Πιπινέζα (Ράνια Οικονομίδου) έχει πάει κρουαζιέρα με το πλοίο «Φύστικος» αφήνοντας τον Παπαγάλο της (Λάμπρο Τσάγκα) στην πριγκιπική καλύβα «Η Χαρούμενη Μοναρχία». Η Χιονάτη (Αννα Παναγιωτοπούλου) του κάνει όλα τα χατίρια, ο Πρίγκιπας (Λευτέρης Βογιατζής) συνεχώς τον κατσαδιάζει και του βάζει φρένο. Επικρατεί η γονεϊκή αντίληψη της Χιονάτης. Το πουλί αποθρασύνεται και καταβροχθίζει, μεταξύ άλλων, τεράστιες ποσότητες από μακαρόνια, αλμυρά φιστίκια και βαριά λουκάνικα, πίνοντας – διάλειμμα για γλυκό - γάλα με κακάο. Παθαίνει βαρυστομαχιά και κάνει εμετό. Το ζευγάρι καυγαδίζει αγρίως και το αχαλίνωτο πουλί-παιδί πέφτει εξουθενωμένο να κοιμηθεί βλέποντας εφιάλτες. «Λες να κάναμε κανένα λάθος στην ανατροφή του ;» αναρωτιέται η Χιονάτη.
Θαυμάσιο δείγμα επεισοδίου, που το μήνυμά του για την υιοθέτηση ορίων απευθύνεται κυρίως σε γονείς. Παρά και παράλληλα με την κυρίαρχη πολιτικοποίησή της, με τον φαυλεπίφαυλο δήμαρχο Χαρχούδα (Βασίλη Μπουγιουκλάκη), τον «λιμανίσιο» αριστερό ακτιβιστή Δυστροπόπιγκα (Θόδωρο Μπογιατζή) και τα ζωηρά όσο και φευγάτα, σχεδόν indigo παιδιά Μπιξ Μπιξ (Σταμάτης Φασουλής) και Μπομπίλα (Μίρκα Παπακωνσταντίνου), η Λιλιπούπολη θυμόταν ενίοτε ότι απευθυνόταν και σε ανήλικο ακροατήριο. Διατηρούσε έτσι κάτι απ’ τον αρχικό προσανατολισμό που της έδωσαν η ελληνοαμερικανίδα χορογράφος και σκηνοθέτιδα της εκπομπής Ρεγίνα Καπενανάκη και η ελβετοσπουδαγμένη, οπαδός του Ζαν Πιαζέ, παιδοψυχολόγος και παραγωγός Ελένη Βλάχου.
Ηταν μια παράξενη Πρωτομαγιά στη Λιλιπούπολη του 1980. Ο κύκλος που άνοιξε τη Δευτέρα 19 Δεκεμβρίου 1977 με το παρθενικό επεισόδιο έκλεισε απότομα αλλά όχι απρόσμενα. Το κρύσταλλο ασφαλείας που μόνταρε ο Χατζιδάκις για να ανθίσει το πιο λεπτεπίλεπτο ραδιοφωνικό μπονζάι έγινε θρύψαλα. Από εκείνη την Πρωτομαγιά μέχρι την απόλυσή του από το ΠΑΣΟΚ, στις 11 Μαρτίου 1982, ο Μάνος δεν έχτισε καινούργιο πρόγραμμα, έβαλε στο Τρίτο τον αυτόματο πιλότο. Και πόνταρε στο στοίχημα της γιγάντωσης των πολιτιστικών εκδηλώσεων του σταθμού, οι οποίες είχαν εγκαινιαστεί τον Δεκέμβριο του 1977 στην Εθνική Πινακοθήκη. Δηλαδή στα σύνορα του μεσοαστικού Παγκρατίου, όπου μεγάλωσε, με το αστικό Κολωνάκι, όπου έζησε.
Ετσι ευδοκιμήσανε για λίγο οι εξαιρετικές «Μουσικές Γιορτές» στα Ανώγεια, τα δύο πολύχρωμα, πολυήμερα και εμβληματικά φεστιβάλ «Μουσικός Αύγουστος» στο Ηράκλειο και οι πρώτοι Αγώνες Τραγουδιού στην Κέρκυρα. Λάμψανε, περάσανε στην ιστορία και δεν ματαγίνανε.
Πίσω στον μοιραίο Μάιο του 1980 η κόπωση μετάλλων ήταν διπλή. Από τη μια ο υφυπουργός Προεδρίας Νανάς Τσαλδάρης με μεθόδους Μαυρογυαλούρου έσκαβε το λάκκο του Χατζιδάκι, παρέα με την καχύποπτη πλειοψηφία των υπαλλήλων του ιδρύματος, τους εργατοπατέρες του Πανελλήνιου Μουσικού Συλλόγου και τον γραφικό Γενικό Διευθυντή της ΕΡΤ Κωνσταντίνο Χόνδρο. Ο τελευταίος ήταν απόστρατος πιλότος της πολεμικής αεροπορίας, επιζήσας της αερομαχίας της Καλαμπάκας (με διπλάνο απέναντι στα «στούκας» της ναζιστικής Λουφτβάφε) που έκανε ωραία καψόνια. Καθυστερούσε αμοιβές συνεργατών, κατέψυχε κονδύλια για εκδηλώσεις, ανατίναζε τον προγραμματισμό.
Από την άλλη, εν οίκω η πανάξια λιλιπουπολιτική ομάδα βίωνε μια δυσοίωνη ενδοοικογενειακή κρίση, απ’ αυτές που δεν έγιναν βούκινο. Την φούντωσαν καλλιτεχνικές διαφωνίες για την άτυχη όπερα «Αστερινός και Χρυσομαλλούσα», παραλιλιπουπολιτικό side project που απέμεινε μισοτελειωμένο, σε ιδέα και λιμπρέτο της στιχουργού και (συν)κειμενογράφου Μαριανίνας Κριεζή και μουσική των τεσσάρων συνθετών της εκπομπής, του Νίκου Κυπουργού, του Δημήτρη Μαραγκόπουλου, της Λένας Πλάτωνος και του Νίκου Χριστοδούλου.
Στα μανταλάκια των περιπτέρων κρέμονταν κάθε μέρα τα ανακοινωθέντα του έντυπου εχθρικού συνασπισμού : της «Βραδυνής», της «Μεσημβρινής» και του «Ελεύθερου Κόσμου» από τα δεξιά, της «Πρωινής Ελευθεροτυπίας» από τα αριστερά.
Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Ρίζος, συγχωριανός του πρωθυπουργού, οι (σοβαρότεροι) καραμανλικοί Τάκης Λαμπρίας και Γιάννης Λάμψας, ο οξυδερκής μεν, εμπαθής δε, μουσικοκριτικός Γιώργος Λεωτσάκος και άλλοι, έστησαν πανύψηλο αόρατο εκκρεμές.
Κάθε λίγο και λιγάκι του έδιναν μια και αυτό ταλαντευόταν απ’ την ομοφοβία («το Τρίτο Φύλο πρόγραμμα»), το «επί προσωπικού» (ο Λεωτσάκος στην ΕΡΤ θα έκανε θαύματα, μόνο που κανείς δεν του τα ζήτησε), την δήθεν σπατάλη δημόσιου χρήματος από την παρέα του («πρωί, μεσημέρι και βράδυ παχύδερμου») Μάνου, την χλεύη για το πολιτιστικό έργο του Τρίτου.
Οι δημόσιοι υπερασπιστές του ερτζιανού θαύματος, ο Νίκος Δήμου στα «Επίκαιρα», η Μαρία Παπαδοπούλου στα «Νέα», η Σούλα Αλεξανδροπούλου στην «Ελευθεροτυπία», δεκάδες διανοούμενοι και καλλιτέχνες, από τον Κουν και τον Αγγελόπουλο μέχρι τον Σαββόπουλο, μπήκαν στη μάχη.
Όμως η πιο ψυχωμένη στρατιά ήταν αόρατη. Ηταν οι εκατοντάδες χιλιάδες ανώνυμοι ακροατές του Τρίτου που συντονίζονταν πανελλαδικά στους 13 πομπούς του. Τους πομπούς που ο Ιάκωβος Καμπανέλλης συρρίκνωσε στη δεκαετία του ’80, ως πράσινος Διευθυντής Ραδιοφωνίας, για να προσφέρει τα λάφυρα συμπλεγματικά στο «δικό του» Δεύτερο Πρόγραμμα με το τσεκουράτο ερώτημα : «Γιατί να ακούνε Μπαχ στο χωριό;».
Το να εξετάζει κανείς τη Λιλιπούπολη ως τραγούδια – υπέροχα ασφαλώς -, εκτός του ιστορικού της βιότοπου που ήταν το χατζιδακικό Τρίτο εν μέσω των βεβαιοτήτων της Μεταπολίτευσης, και μάλιστα το χρονικό διάστημα που ονομάζω «χρυσή τριετία» του (Μάρτιος 1977-Μάιος 1980), οδηγεί σε μεθοδολογικό αυτογκόλ.
Αλλά αυτή είναι μια άλλη συζήτηση.

* Ο Γιώργος Ι. Αλλαμανής είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Μετά από τετραετή έρευνα για την ιστορία της εκπομπής «Εδώ Λιλιπούπολη», έκανε προσωπική συμφωνία με τον covid-19 να την καταγράψει απερίσπαστος και να την εκδώσει σε βιβλίο

- πηγή: ΕφΣυν